Plastic soep en plastic vervuiling in Nederland

Met de plastic soep - of plastic soup - bedoelen we meestal plekken in de oceanen waar ontzettend veel plastic afval ronddobbert. Door de stromingen in de zeeën en oceanen drijft veel van het plastic afval dat in zee terecht komt, naar één van die plekken in de oceaan. Daar drijft waanzinnig veel plastic afval.

Maar de laatste tijd gebruiken we de term plastic soep of plastic soup ook voor álle plekken waar plastic afval zich ophoopt. Het meeste plastic zwerfafval, 80%, bereikt nooit de zee maar ligt op land of drijft ergens in een sloot, meer of rivier. We hebben dus ook plastic soep in Nederland.

Iedere minuut belandt er wereldwijd evenveel plastic zwerfafval in het milieu als de inhoud van één vuilniswagen. Elke minuut weer. Er komt alleen maar bij. Door zonlicht en slijtage brokkelt het langzaam af in kleine stukjes. Dieren kunnen dit aanzien voor voedsel. Veel zeevogels en vissen hebben stukjes plastic in hun maag en verhongeren daardoor. Grote vissen en zeeschildpadden raken verstrikt in visnet of plastic resten en stikken.

Verreweg het meeste plastic afval in de zee of oceaan, zo’n 95%, zinkt naar de bodem door algengroei. Van de grotere stukken die blijven drijven, komt een deel in de ronddobberende plastic soep in de oceaan terecht. Dat gaat uiteindelijk om 1% van de plastic vervuiling in de zeeën en oceanen.

Is opruimen een oplossing? De bekendste Nederlander die zich met het opruimen van de plastic soep bezig houdt, is Boyan Slat. Hij wil met zijn Ocean Cleanup het plastic afval dat zich midden in de Atlantische Oceaan verzamelt, opruimen. Eerst probeerde hij het met schepen met lange vangarmen, maar dat werkte niet. Nu met schepen met een groot net ertussen, wat beter werkt.

Het probleem is echter dat er dagelijks veel meer plastic afval in zee komt dan je daarmee kunt opruimen. En de 95% die naar de bodem zinkt, kun je er niet mee opvissen.

Er worden nieuwe technieken ontwikkeld om plastic uit de rivieren te vissen voordat het de zee in kan drijven. Bijvoorbeeld de Great Bubble Barrier, een scherm van luchtbelletjes dat alle plastic uit de rivier verzamelt en waar de vissen doorheen zwemmen. Dit is onder andere in Amsterdam en bij Kampen in de IJssel geplaatst. Boyan Slat werkt aan een systeem om het drijvende plastic uit de monding van rivieren te vissen.

Doordat er steeds meer plastic wordt gebruikt en zóveel in de natuur terecht komt, zitten we dus met steeds meer vervuiling, steeds meer dode dieren, vogels en vissen en waarschijnlijk steeds meer gevaar voor onze eigen gezondheid. Een paar cijfers:

• naar verwachting verdubbelt de plastic productie in de komende twintig jaar
• je vindt het op de toppen van de Himalaya tot in de diepste zeetroggen in de oceaan en van de Noordpool tot op de meest afgelegen eilanden op de wereld
• je vindt het in bijna alle organismen, van de alg tot in de grootste walvis
• plastics bevatten giftige toevoegingen die schadelijk voor de gezondheid kunnen zijn

We moeten voorkomen dat er steeds meer plastic in de stad, in de natuur, in de rivieren, in de zeeën en oceanen rondzwerft, of als microplastics in planten, dieren en mensen.

Daar strijd ik als Plastic Soup Surfer voor, samen met mijn team en vele anderen in Nederland.

Helaas gooit niet iedereen zijn afval in de prullenbak. Er zijn al honderd jaar campagnes gevoerd om iedereen dat te laten doen, maar de vervuiling is alleen maar toegenomen.

Zwerfafval is nu eenmaal van alle tijden. Vroeger vond je overal papiertjes, nu vooral plastic en blikjes.

Het zwerfafval is de laatste tijd vooral toegenomen doordat er nu zóveel in plastic en blik verpakt kan worden en er veel meer ‘wegwerpproducten’ zijn dan vroeger.
Als je voor een verpakking niet hoeft te betalen, zullen er altijd mensen zijn die het zonder erbij na te denken op de grond gooien. En als op een bouwplaats plastic wegwaait, heeft het bouwbedrijf er geen last van.

Je kunt ook producten verbieden die veel vervuiling geven. Bijvoorbeeld plastic rietjes en roerstaafjes: die kwamen zó vaak in de natuur terecht dat ze sinds juli 2021 zijn verboden. Daar heeft de Europese Unie met de Single-use Plastics Directory (SUP richtlijn) voor gezorgd.

Ook andere producten zijn verboden: plastic wattenstaafjes en ballonstokjes, plastic bordjes & bestek en eenmalige drank- en voedselverpakkingen van piepschuim (bijv. McDonalds). Het zijn producten die vooral veel op de stranden rondzwerven en direct bijdragen aan de plastic soep.

Dirk Groot en ik strijden tegen plastic vervuiling door de grootste bronnen van zwerfafval aan te pakken. Dirk verzamelt data: hoeveel zwerfafval vinden we van een product in het milieu, en waar? Vervolgens proberen we de plastic vervuiling van die producten te stoppen. Plastic flesjes stonden lang bovenin de lijsten, maar statiegeld heeft daar een eind aan gemaakt. AntaFlu keelpastilles worden niet meer verpakt in plastic maar in waspapier wikkels. 

Bij andere veel gevonden producten is het gelukt om winkels over te halen de verkoop te stoppen:

• knetterballen, kindervuurwerk waarvan de plastic huls vaak op straat achterbleef
• vuurwerk met plastic bestanddelen
• waterballonnen en plastic confetti

We hebben heel veel foto’s van zwerfafval van deze producten verzameld en de winkels daarmee geconfronteerd. Dat gaf de doorslag - toen pas drong bij die winkels door hoeveel vervuiling die producten veroorzaakten.

Soms lukt het niet om de verkoop te stoppen. Bijvoorbeeld bij Mars. De wikkels Mars, Bounty, Snickers, M&M’s etc. veroorzaken zeer veel zwerfafval, maar het lukte met onze #MissionMars campagne niet om Mars te laten stoppen met plastic wikkels. Dan is het beter om over te gaan op wikkels van bio-afbreekbaar plastic dat niet is gemaakt van aardolie, maar van planten. Dat vergaat binnen 25-30 jaar. Nog steeds niet ideaal, maar beter dan wikkels die nooit vergaan.

We moeten uiteindelijk toe naar het volledig hergebruiken van plastic afval als grondstof voor nieuw plastic. Daarvoor hebben we een goede gescheiden afval inzameling nodig. Ook op school, zodat kinderen al vroeg leren afval te scheiden. Nu is dit voor de meeste scholen te duur, maar dat verandert in 2023. Wij streden in 2020-2022 hard voor afval scheiding op scholen zonder extra kosten, en dat lijkt nu te lukken. Zie de pagina Afval scheiden op scholen.

Jij kunt ons ook meehelpen de plastic vervuiling te bestrijden. Onze belangrijkste strategie is: heel veel foto’s van zwerfafval van een product verzamelen en dan naar de fabrikant, de verkopende winkels of de politiek te gaan om een oplossing hiervoor te vragen. Daar kan je ons mee helpen door de Plastic Avengers App te downloaden en mee te doen aan onze campagnes.

Merijn Tinga geeft presentaties en workshops. Hij laat zien dat je niet bij de pakken neer moet zitten. Hoe ga je om met tegenslagen? Hoe motiveer je jezelf? Hoe zet je positieve verandering in gang? Wat kan jijzelf doen en waarom is dat belangrijk? De spectaculaire surf expedities zijn de rode draad in zijn verhaal.
Hij toont dat je als eenling wel degelijk verschil kunt maken.